Menu główne
Kurkowe Bractwo Strzeleckie
W Środzie Wlkp.
Powstanie Bractwa
Średzkie Bractwo Kurkowe jest jednym z najstarszych Bractw Kurkowych w Wielkopolsce. Pierwszy przywilej nadający prawo działalności Bractwu Strzeleckiemu w Środzie Wlkp., pochodził od króla Władysława IV z dnia 15.06.1637r. Potwierdzili później ten przywilej królowie:
August III (11.12.1746r.)
Stanisław August (29.01.1774r.)
W okresie zaborów, Prusacy zatwierdzili ustawy strzeleckie w Środzie Wlkp. w dniu 27.12.1839r. Później przywileje Bractwa potwierdziła Królewska Regencja w Poznaniu dnia 29.01.1874r.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, już w kwietniu 1922r. – wojewoda Poznański zatwierdził działalność Bractwa Strzeleckiego.
W końcu nowe przepisy Bractwa uchwalono w dniu 19 maja 1933r. – noszą one już nazwę statutu. Wiązało się to z nową ustawą z dnia 07.10.1932r. „O Stowarzyszeniach” uchwaloną przez Sejm R.P. – ustalono też wówczas jednolitą nazwę „Kurkowe Bractwo Strzeleckie” w Środzie Wlkp.
Organizacja – członkowie Bractwa
Przez cały wiek XIX aż do I wojny światowej, Zarząd Bractwa w Środzie Wlkp., składał się z 8 członków zwanych „dyrekcją”. Natępnie po I wojnie światowej z 6 osób, od 1927r. – z 7 osób, a od 1934r. już z 15 osób. Wyboru dokonywało Walne Zebranie, zwanie też „zgromadzeniem” i było ono najwyższą władzą Bractwa. Poza tym powoływane w ramach bractwa od 1910r. „Komisję Rewizyjną”, a od 1934r. – „Komisję Ogrodowo – Budowlaną”, od 1925r. wybierano także „Sąd Honorowy” – do rozsądzania spraw członkowskich.
Szczególnie zasłużonymi, długoletnimi prezesami w latach 1906 – 1939 byli:
miejscowy lekarz dr Liebek – od 1906 – 1912r.
Józef Kłosowicz – od 1913 – 1918r. oraz od 1923 – 1925r.
lekarz dr Opieliński -
Ignacy Nowak – 1926 – 1932r.
Edmund Bembnista – 1933 – 1939r.
W drugiej połowie XIXw., aż do wybuchu II wojny światowej do bractwa należało od 55 do 77 osób. Natomiast w 1923r. już 162 osoby. Od 1926r. nastąpił znowu spadek ilościowy członków. W roku 1938 należało do Bractwa tylko 49 osób, nieznaczny wzrost liczby członków notujemy w 1939r – 57osób, co było związane z nastrojami zbliżającej się wojny.
Członkami Średzkiego Bractwa były osoby różnych zawodów z samej Środy a także z okolic. Do Bractwa przystępowała także szlachta: w 1849r. „za godnych członków z zaszczytem uznali” hrabia Wiktor Szołdrski – dziedzic dóbr Brodowa, w 1850r. Włodzimierz Wolniewicz – dziedzic dóbr Dębna, Alfons Białkowski – dziedzic dóbr Pierzchna.
W latach 1967 – 1889 wstępują do Bractwa: adwokat i notariusz – Józef Węclowski, lekarz – Marceli Lewicki, rolnik – Roman Jesionka, oraz osoby takich zawodów jak: oberżysta, szewc, majster murarski, restaurator, bednarz, rzeźnik, cieśla, kowal, stolarz, właściciel wiatraka, kupiec.
Tak więc Bractwo Strzeleckie w Środzie Wlkp. jednoczyło wszystkich obywateli. Między innymi w pierwszych latach po wojnie przyjęto do Bractwa Adolfa Bnińskiego – właściciela Gułtów.
Reaktywowane po I wojnie światowej Bractwo Kurkowe w Środzie działało nieprzerwanie aż do 1939r. W roku 1927 w okresie największego rozkwitu, Bractwo w Środzie Wlkp. liczyło 232 członków.
Działalność – Turnieje Królewskie
Podstawową działalnością Bractwa były uroczystości związane z ćwiczeniami strzeleckimi, które miały jednak charakter zawodów, a więc było to strzelanie do tarczy królewskiej. Zawody te odbywały się corocznie i odbywały się w drugi dzień Zielonych Świąt. Strzelanie do tarczy królewskiej rozpoczynali zwykle zaproszeni goście, którzy oddawali strzały w czasie Rzeczpospolitej w imieniu Króla. W dwudziestoleciu międzywojennym strzelali goście w zastępstwie Prezydenta R.P., a w późniejszych latach za Prymasa Polski, a także za Marszałka Polski.
W latach 1920 – 1939 honory Króla Bractwa Kurkowego w Środzie Wlkp., pełnili bracia: Władysław Grześkowiak, Edmund Bembnista, Józef Michalski, Leon Męski, Władysław Rajewicz, Tadeusz Kraski, Henryk Namysłowski, Adam Woźny, Ignacy Nowak, Ignacy Bartylak, Franciszek Xawery Świt, Zygmunt Sikorski, Antoni Kolat.
Stwierdzić należy, jak to wynika z działalności Bractwa, że najważniejszą osobą w Bractwie Kurkowym zawsze był Król Kurkowy.
W miesiącu sierpniu lub wrześniu odbywały się strzelania żniwne. Najlepszy strzelec był nazywany „Królem Żniwnym” – dwóch następnych rycerzami żniwnymi.
Majątek Bractwa – Strzelnica
W drugiej połowie XIXw., Bractwo Strzeleckie w Środzie Wlkp. nabyło na własność przy ul. Strzeleckiej teran pod strzelnice. W 1987r. odkupiono od miasta za 300 marek parcelę, a w 1924r. powiększając teren strzelnicy, dokupiono od Urzędu Ziemskiego w Poznaniu parcelę przylegającą do strzelnicy a rozciągającą się pomiędzy szosą do Kostrzyna i drogą Babińską.
Można stwierdzić, że w 1927r., Średzkie Bractwo posiadało teren o wielkości około 4ha (14 mórg). Na to składało się około 4 mórg (poznańskich), zwanych plantacją, na której mieścił się park, a w nim restauracja, strzelnica, salka z mieszkaniem i przynależnymi budynkami, 3 morgi ogrodu warzywnego oraz 8 mórg ziemi ornej, boisko sportowe, 2 korty tenisowe i kręgielnia.
W roku 1939 Bractwo w Środzie Wlkp. liczyło 57 osób, a ostatnim prezesem Bractwa w przedwojennej Środzie był Edmund Bembnista, pełniąc również zaszczytną rolę Króla Kurkowego.
Przygotował: Brat Henryk Łukaszewski
Na podstawie materiałów:
„Bractwo Strzeleckie w Środzie Wlkp.” dr Jerzy Kądziołka
„Kurkowe Bractwa Strzeleckie w Wielkopolsce” – Adam Jakubiak